تاریخچه پیدایش قلم

قلم و خط از اولین اختراعات بشر بوده و نقش مهمی در ثبت تاریخ و اتفاقات روزگار داشته است.
هنر نوشتن یکی از مهمترین عوامل پیشرفت تمدن به شمار می رود.

نوشتن، انسان را قادر می سازد که افکار، اندیشه‌ها، اعمال و آرزوهای خود را یادداشت کند.

تا کنون به این فکر کرده‌اید قبل از اختراع قلم‌های امروزی در زمان‌های قدیم برای نوشتن از چه ابزاری استفاده می‌شد و یا نوشته‌ها با چه ابزاری به نوشته‌های امروزی تغییر شکل پیدا کردند؟ در این مقاله سعی داریم تا را با روند پیدایش این نوشت افزار بیشتر آشنا شویم.

اولین نسخه‌های خط و قلم به زمان های انسان‌های اولیه بر می گردد. آنها ابتدا با سنگ بر روی دیوار حکاکی می کردند که هنوز برخی از این آثار باقی مانده است. ایده نوشتن و حکاکی در غارها از ردپای خون حیوانات شکار شده گرفته شده‌است و انسان‌های اولیه با الهام از آن به حکاکی بر روی سنگها و دیوار غارها پرداختند. آن ها از سنگ چخماق نوک تیز برای ترسیم تصاویر روی دیواره ی غارها استفاده میکردند و گاهی نیز انگشت خود را در شیره ی گیاهان یا خون حیوانات فرو برده و آن را به جای قلم بکار می بردند.

اوّلین نوشته‌های خطی را یونانی‌ها در حدود چهار هزار سال پیش به وجود آوردند و برای این کار از قلمی استفاده میکردند که از فلز، استخوان یا عاج ساخته شده بود، آن ها با این قلم ها روی لوحه هایی که موم اندود شده بود، می‌نوشتند.

بعدها قلمی از ساقه به هم بافته شده نباتات ساختند، که نوک آن فاق داشت و آن را در نوعی جوهر فرو برده و برای نوشتن بر روی پاپیروس بکار می گرفتند.
بدون حروف الفبا انتقال مفاهیم بسیار مشکل بوده است. حروف الفبا را می توان رکن اساسی در نوشتن و استفاده از قلم ها دانست. محققان اعلام نموده‌اند که اولین حروف الفبای منظم مربوط به ارامنه بوده که با قلم های تراشیده و جوهرها برای مکاتبات بین المللی از آن استفاده می‌کردند.

در دنیا، کشورهای مختلفی در توسعه قلم پیشگام بوده اند. از جمله ی این کشورها می توان به چین اشاره نمود. نوشتن آنها اختلافات فاحشی با سایر کشورها داشت. بطور مثال چینی‌ها در آن زمان برای نوشتن از قلم موهای مخصوصی از پشم نرم شتر استفاده می کردند. جوهر بکار رفته در متون آنها دارای رنگ بسیار تیره بوده و خاصیت ضد آبی از دیگر ویژگی های جوهرهای چینی محسوب می شد.

در پی پیدایش اولین کاغذ، افراد برای نوشتن از پر و دم پرندگان به جای قلم استفاده می کردند، به طوری که نوک تیز آن را کمی شکاف داده و در مرکب فرو میبردند، تا مرکب از لای آن بر روی کاغذ جاری شود. با آن که قلم پر دوام زیادی نداشت، به مدت هزاران سال محبوبترین ابزار نوشتن انسان به شمار می رفت.
نسخه‏ برداری از نوشته ‏ای بر سنگ، فلز و یا پوست، در نهایت به اختراع چاپ انجامید.

پیدایش نخستین قلم

اولین قلم از جنس فولاد در سال ۱۷۸۰ میلادی در انگلستان ساخته شد. البته در آن سال این اختراع جدید مورد استقبال مردم قرار نگرفت و تا 40 سال بعد نیز متداول نشد. استقبال عمومی از قلم های فلزی را به سال ۱۸۲۰ میلادی برمیگردد. تولید انبوه این نوشت افزار سر لوحه شرکت‌های تولیدی در جهان قرار گرفت.

خودنویس

تا قبل از قرن بیستم خودنویس ها را می توان اوج تکامل قلم دانست. خودنویس ها در آن دوران معمولا از طلای ۱۴ عیار ساخته میشدند. اوّلین خودنویس در آمریکا، در سال 1880 میلادی ساخته شد.
نوک خودنویس ها از دو فلز صاف و سخت ساخته می شود که با آنها قلم به راحتی و بدون خراش مینویسد. هدف از اینکار تسریع فرایند انتقال و نگاشتن راحت تر متن است. در داخل خودنویس ها محفظه ای وجود دارد تا از جوهر حفاظت کند.

خودکار

کاهش زمان نوشتن با اختراع قلم های ساچمه ای یا همان خودکار را می توان مهمترین اثر مخترعان در حوزه نوشتار دانست. در قرن بیستم اولین خودکار اختراع شد. نوک ساچمه ای، برای این امر بکار رفت تا در مخزن حرکت کند و جوهر را به کاغذ منتقل نماید. ایده بسیار ساده، اما هوشمندانه ای بود. خودکارها بسرعت در بین مردم محبوب گشتند و فرایند نوشتن را بگونه ای فوق العاده آسان نمودند.
تولید قلم های امروزه، رنگ و بوی جدیدی به خود گرفته و از بحث اختراع به تولید انبوه رسیده است. امروزه شرکت های مختلفی انواع متفاوتی از قلم های نوشتاری را تولید و روانه بازارها می نمایند. شاید بتوان گفت که قلم ها دیگر یک کالای عادی بشمار می آیند و بخشی از زندگی بشر محسوب می گردند.

مداد مشکی

مداد مشکی، چه در زمان قدیم و چه در زمان حال از پرکاربرد ترین نوشت افزارها بوده و هست. به جرأت می‌توان گفت کسی در دنیا نیست که مداد مشکی را نشناسد و یا با مداد مشکی کار نکرده باشد. کلمه پنی‌سیلوس در زبان لاتین به معنی دُم کوچک است. از این کلمه برای قلم‌ ظریف و نرم استفاده می‌کردند. کلمه Pencil در ابتدا، به معنی قلم مویِ کوچک و نوک تیز بود.
اولین مدادهای مشکی از جنس سرب بودند و زمانیکه برروی کاغذ کشیده می‌شدند به رنگ خاکستری در می‌آمدند. مدادهای مشکی اولیه که از جنس گرافیت و جزء انواع طبیعی کربن به حساب می‌آمدند، خالص و بدون چوب بودند.

در سال‌ ۱۵۰۰ میلادی در شهر کامبریا در انگلستان معادن گرافیت کشف شد و کمک شایانی به بوجود آمدن مداد مشکی کرد. البته با تعطیل شدن محل‌های استخراج گرافیت، هنوز هم مداد سازی در کامبریا ادامه دارد.
گرافیت ماده‌ای نرم و شکننده است، به همین خاطر استفاده از آن کار سختی به حساب می‌آید. در آن دوره از یک محافظ برای جلوگیری از شکستن این ماده استفاده می‌کردند، که دور میله‌های گرافیت را با نوار می‌پیچیدند. گرافیت را آن زمان به این علت قاچاق می‌کردند چون مردم برای علامت زدن قایق‌هایشان و برخی نیز برای علامت زدن گوسفندان از آن استفاده می‌کردند. البته دولت انگلستان نیز از گرافیت در ساخت توپ‌های جنگی بهره می‌برد. بعد از آن گرافیت در برخی نقاط دیگر جهان نیز کشف شد، در کشورهای مثل کره، آلمان، مکزیک و سریلانکا.

در سال ۱۵۶۰ میلادی اتفاق جالبی رخ داد، یک زن و شوهر ایتالیایی یک تکه گرافیت را میان دو تکه چوب سرو قرار دادند و به همین ترتیب اولین مداد مشکی به شکل امروزی به وجود آمد و نقطه‌ی عطفی در تاریخچه اختراع مداد مشکی بود. پس از آن با کمی تغییر، به عنوان ایده اصلی طراحی مداد مشکی به کار گرفته شد.

در سال ۱۷۶۰ خانواده‌ی مشهور Faber کارخانه‌ی خود را در نورنبرگ آلمان تاسیس کردند اما به موفقیت زیادی دست نیافتند. این کارخانه گرافیت گرد شده را تبدیل به نوعی مداد مشکی می‌کرد. بعد از انقلاب صنعتی فرانسه، اتفاقات زیادی بین کشورهای انگلیس و فرانسه رخ داد و این جرقه‌ای شد برای پیدایش مداد مشکی به سبک امروزی. پس از اینکه دولت انگلستان صدور و انتقال گرافیت را به فرانسه منع کرد، فرانسه به این فکر افتاد تا خود بتواند از گرافیت، مداد مشکی تولید کند. در آن زمان شیمی‌دان فرانسوی به نام "کنته" تلاش کرد تا بتواند از گرافیت به صرفه‌تر و موثرتر از قبل استفاده کند. بدین منظور عبارت "از پختن گرافیت و خاک رس" را که اختراع خود بود، در سال ۱۷۹۵ ثبت کرد و پس از آن مدادهایی که از چوب و مغزی تشکیل شده بودند به بازار آمدند. جالب است بدانید امروزه در بازار مداد مشکی به نام کنته وجود دارد که در زمینه طراحی از آن استفاده می‌شود و به احتمال زیاد با این شیمی‌دان معروف فرانسوی بی‌ارتباط نیست.

خودکار بیک در ایران

در سال ۱۹۴۵ میلادی مارسل بیک فرانسوی شرکتی تاسیس کرد که شهرتش به خاطر تولید محصولات یکبارمصرف از قبیل فندک، آهنربا، خودکار و ریش‌تراش به سرعت همه گیر شد. خودکار بیک در سال ۱۹۵۰ میلادی در این شرکت تولید شد و عنوان کالای یکبارمصرف را با خود به یدک میکشد. این مدل خودکار مقام پرفروش‌ترین خودکار دنیا را در اختیار دارد. اما آنچه به عنوان اولین خودکار بیک در ایران ساخته و تولید شد در واقع یک نمایندگی از برند اصلی بود، که حتی با اولین تولید محصول خود توانست کیفیتی به مراتب بالاتر را در داخل ایران تولید و عرضه نماید. علی اکبر تحریریان که بعدها نام خود را به رفوگران تغییر داد، موسس این شرکت بود. پدر وی در بازار تهران لوازم التحریر می فروخت. روفوگران بعد از آموختن زبان انگلیسی در آن زمان، شغل پدر را ادامه داد. علی اکبر رفوگران زمانی که با اولین نمونه قلم بیک توسط یکی از مشتریان مغازه خود مواجه شد، به فکر دریافت نمایندگی فروش قلم بیک در ایران افتاد. با این حال بلند پروازی و هوش تجاری او به کمکش آمد و تصمیم گرفت تا تجارت خود را با ساخت کارخانه ای برای تولید خودکار بیک کاملا ایرانی گسترش دهد. در سال 1962 میلادی ( 1341 هجری شمسی )، پس از توافق های اولیه با شرکت فرانسوی و تهیه یازده هزار متر زمین در تهران نو، کارخانه احداث و با ماشین آلات فرانسوی تجهیز شد. این کارخانه که در مراحل اولیه شروع به کار حدود 100 پرسنل داشت. نه تنها توانست یک برند محبوب ازخودکاری کاملا ایرانی را تولید نماید. بلکه با خریداری کارخانه مداد سوسمار نشان معروف که در آن دوره بر سر زبان ها بود، بار دیگر مداد سوسماری را به محبوبیت رساند.

نقش قلم در زندگی انسان ها

یکی از مسائل مهم و ارزنده‏ ای که هیچ جامعه ای نمی ‏تواند از آن غفلت شود، مسئله نویسندگی است. زیرا نویسندگی هنری است که مادر بسیاری از هنرهای دیگر محسوب می ‏شود. نویسندگی، نقش بسزایی در رشد و تعالی افراد و جوامع دارد و زمینه‏ای برای هنرهای دیگر به شمار می ‏رود. به عنوان نمونه؛ تئاتر، سینما، تبلیغات و بسیاری از هنرهای دیگر احتیاج به نمایشنامه و سناریو دارد که قبلاً باید نوشته شود و این کار به وسیله نویسندگان انجام می‏گیرد.

یکی از مهم‏ترین رویدادهای زندگی بشر، پیدایش خط بوده است. قلم، سرچشمه تمدن‏های بشری و منشأ پیشرفت و تکامل علوم، و بیداری اندیشه‏ ها و منشأ هدایت و آگاهی بشر بوده است، بدان حد که دوران زندگی بشر با پیدایش قلم و خط به دوران «تاریخی» و دوران «ما قبل تاریخ» تقسیم می‌شود. دوران تاریخ زندگی انسان از زمان اختراع خط آغاز می‏شود؛ زمانی که انسان توانست ماجرای زندگی ‏اش را بر صفحات کاغذ بنگارد.
قلم، ابزاری است که انسان‏های جدا از هم را از نظر زمان و مکان پیوند می ‏دهد؛ به طوری که گویی همه متفکران اعصار گذشته را، که در تمام نقاط زمین به سر می ‏برند، در یک کتابخانه عظیم، گرد هم آوریم.